เทศบาลเมืองแก่งคอย ได้รับการจัดตั้งเป็นเทศบาลตำบลแก่งคอย โดยพระราชกฤษฎีกา จัดตั้งเทศบาลตำบลแก่งคอย จังหวัดสระบุรี พุทธศักราช 2487 มีผลตั้งแต่วันที่ 26 ธันวาคม 2487 และกระทรวงมหาดไทยได้ประกาศเปลี่ยนแปลงฐานะเทศบาลตำบลแก่งคอย เป็น เทศบาลเมืองแก่งคอย มีผลตั้งแต่วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2551 โดยเทศบาลเมืองแก่งคอยเป็นราชการส่วนท้องถิ่นตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ. 2534 และที่แก้ไขเพิ่มเติม ซึ่งมีอำนาจหน้าที่ในการจัดบริการสาธารณะตามพระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 2496 แก้ไขเพิ่มเติมถึง (ฉบับที่ 14) พ.ศ. 2562 ดังนี้
1. มาตรา 53 ภายใต้บังคับแห่งกฎหมาย เทศบาลเมืองมีหน้าที่ต้องทำในเขตเทศบาล ดังต่อไปนี้
(1) กิจการตามที่ระบุไว้ในมาตรา ๕๐ >>> ประกอบด้วย
(1.1) รักษาความสงบเรียบร้อยของประชาชน
(1.2) ให้มีและบำรุงทางบกและทางน้ำ
(1.3) รักษาความเป็นระเบียบเรียบร้อย การดูแลการจราจร และส่งเสริม สนับสนุนหน่วยงานอื่นในการปฏิบัติหน้าที่ดังกล่าว
(1.4) รักษาความสะอาดของถนน หรือทางเดินและที่สาธารณะ รวมทั้งการกำจัดมูลฝอยและสิ่งปฏิกูล
(1.5) ป้องกันและระงับโรคติดต่อ
(1.6) ให้มีเครื่องใช้ในการดับเพลิง
(1.7) จัดการ ส่งเสริมและสนับสนุนการจัดการศึกษา ศาสนา และการฝึกอบรม ให้แก่ประชาชน รวมทั้งการจัดการหรือสนับสนุนการดูแลและพัฒนาเด็กเล็ก
(1.8) ส่งเสริมการพัฒนาสตรี เด็ก เยาวชน ผู้สูงอายุ และผู้พิการ
(1.9) บำรุงศิลปะ จารีตประเพณี ภูมิปัญญาท้องถิ่น และวัฒนธรรมอันดีของท้องถิ่น
(1.10) หน้าที่อื่นตามที่กฎหมายบัญญัติให้เป็นหน้าที่ของเทศบาล
(2) ให้มีน้ำสะอาดหรือการประปา
(3) ให้มีโรงฆ่าสัตว์
(4) ให้มีและบำรุงสถานที่ทำการพิทักษ์และรักษาคนเจ็บไข้
(5) ให้มีและบำรุงทางระบายน้ำ
(6) ให้มีและบำรุงส้วมสาธารณะ
(7) ให้มีและบำรุงการไฟฟ้า หรือแสงสว่างโดยวิธีอื่น
(8) ให้มีการดำเนินกิจการโรงรับจำนำหรือสถานสินเชื่อท้องถิ่น
(9) จัดระเบียบการจราจร หรือร่วมมือกับหน่วยงานอื่นในการปฏิบัติหน้าที่ดังกล่าว
2. มาตรา 54 ภายใต้บังคับแห่งกฎหมาย เทศบาลเมืองอาจจัดทำกิจการใด ๆ ในเขตเทศบาล ดังต่อไปนี้
(1) ให้มีตลาด ท่าเทียบเรือและท่าข้าม
(2) ให้มีสุสานและฌาปนสถาน
(3) บำรุงและส่งเสริมการทำมาหากินของราษฎร
(4) ให้มีและบำรุงการสงเคราะห์มารดาและเด็ก
(5) ให้มีและบำรุงโรงพยาบาล
(6) ให้มีการสาธารณูปการ
(7) จัดทำกิจการซึ่งจำเป็นเพื่อการสาธารณสุข
(8) จัดตั้งและบำรุงโรงเรียนอาชีวศึกษา
(9) ให้มีและบำรุงสถานที่สำหรับการกีฬาและพลศึกษา
(10) ให้มีและบำรุงสวนสาธารณะ สวนสัตว์และสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ
(11) ปรับปรุงแหล่งเสื่อมโทรม และรักษาความสะอาดเรียบร้อยของท้องถิ่น
(12) เทศพาณิชย์
นอกจากอำนาจหน้าที่ตามพระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 2496 แก้ไขเพิ่มเติมถึง (ฉบับที่ 14) พ.ศ. 2562 แล้ว เทศบาลเมืองแก่งคอยยังมีอำนาจหน้าที่ตามที่กฎหมายอื่นบัญญัติไว้ด้วย เช่น
1. พระราชบัญญัติกำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2542 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
2. พระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
3. พระราชบัญญัติการขุดดินและถมดิน พ.ศ. 2543
4. พระราชบัญญัติควบคุมการขอทาน พ.ศ. 2559
5. พระราชบัญญัติการผังเมือง พ.ศ. 2562
6. พระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
7. พระราชบัญญัติการเข้าชื่อเสนอข้อบัญญัติท้องถิ่น พ.ศ. 2565
8. พระราชบัญญัติการเลือกตั้งสมาชิกสภาท้องถิ่นหรือผู้บริหารท้องถิ่น พ.ศ. 2562
9. พระราชบัญญัติควบคุมการโฆษณาโดยใช้เครื่องขยายเสียง พ.ศ. 2493
10. พระราชบํญญัติคุ้มครองซากดึกดำบรรพ์ พ.ศ. 2551
11. พระราชบัญญัติจัดระเบียบการจอดรถในเขตองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2562
12. พระราชบัญญัติทางหลวง พ.ศ. 2535 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
13. พระราชบัญญัติป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย พ.ศ. 2550
14. พระราชบัญญัติภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง พ.ศ. 2562
15. พระราชบัญญัติภาษีป้าย พ.ศ. 2510 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
16. พระราชบัญญัติรักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมือง พ.ศ. 2535 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
17. พระราชบัญญัติโรคติดต่อ พ.ศ. 2558
18. พระราชบัญญัติโรคพิษสุนัขบ้า พ.ศ. 2535
19. พระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. 2535 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
20. พระราชบัญญัติหอพัก พ.ศ. 2558
ฯลฯ
ปัจจุบัน เป็นเวลากว่า 80 ปีแล้ว ที่เทศบาลเมืองแก่งคอย ได้เป็นส่วนสำคัญให้พื้นที่ตำบลแก่งคอยเกิดการพัฒนาโดยให้ประชาชนในท้องถิ่นได้เข้ามามีส่วนร่วมในการพัฒนาท้องถิ่นของตนเอง และเทศบาลเมืองแก่งคอยและประชาชนในภาคส่วนต่าง ๆ จะร่วมกันขับเคลื่อนให้เทศบาลเมืองแก่งคอยมุ่งสู่ความเจริญก้าวหน้ายิ่งขึ้นขึ้นไปในอนาคต เพื่อประโยชน์สุขของประชาชนชาวแก่งคอยสืบต่อไป